KÜTÜPHANE / Takdim

Artık tarihimizin karanlık çağlarına ait olan ancak Antik çağın meşhur İskenderiye kütüphanesi, işte yaklaşık olarak bu şekilde bir görünüme sahipti. Bu kütüphane, I. Ptomeaios tarafından MÖ 288 yılında kuruldu ve alimlerin ve büyük insanların buluşma noktası olarak düşünülmüştü. Böylece İskenderiye kütüphanesi zamanın entelektüel başkenti haline geldi. Kütüphanenin ve aslında bir merkez olarak İskenderiye´nin en büyük gizi, Helenistik kültürün Mısır ve Asya kültürleriyle karışımının burada yankı bulmasıydı.

Kütüphaneciliğin kurucusu Callimachus, rulo yazmaları konuya ya da yazara göre sorte eden ve böylece yazmaların daha rahat bulunmasını kolaylaştıran sistemi burada buldu; eski çağın en büyük matematikçisi Arşimed (Archimedes) burada eğitim verdi; geometrinin babası Öklid (Euclid) burada görevliydi ve daha niceleri İskenderiye kütüphanesinde çeşitli görevlerde bulunabildiler.(1) MÖ 250 yılında burada yaklaşık olarak 400.000 ve daha sonraları da 700.000 adet papirus rulo yazma bulunuyordu.

İskenderiye kütüphanesinin bir değil iki bölümden oluştuğu sanılıyor.(2) Limandaki kütüphane 450 senelik bir zaman aralığında çeşitli defalar yok edildi; ilk yıkım MÖ 48 yılında Sezar tarafından gerçekleştirildi. Kütüphane ikinci defa Hristiyanlar tarafından MS 391´de ve son olarak ta Araplar tarafından 642 yılında yakıldı.(3) Ne var ki Bibliothek Alexandria web sayfası, limandaki kütüphanenin Araplar tarafından zarara uğratılmadığını, çünkü Arapların 415 yılında matematikçi Hipatya´nın öldürülmesiyle biten İskenderiye kütüphanesi devrinden yaklaşık 230 yıl sonra bu bölgeye geldiklerini belirtiyor. Diğer İskenderiye kütüphanesi de (ya da onun bir kolu da) şehrin daha iç taraflarındaki Serapeum´da(4) bulunuyordu.(5)

Kütüphane ismi Yunancadan gelmektedir ve kitap muhafaza yeri (biblion: kitap, theke: muhafaza yeri) demektir. MÖ 39 yılında kamuya açık ilk kütüphane Roma´da kuruldu.

Tarihsel bir anlam taşıyan kütüphanelerden en eski ikisi Mısır ve Asur ülkesinde bulunmuştur; Mısır´daki kütüphane, MÖ 1250 yılında II. Ramses tarafından kuruldu. Asur´daki ise Assurbanipal´in (MÖ 669–627) Niniv´deki (Tigris/Irak) kütüphanesidir. Assurbanipal kendi zamanının kralları arasında yazma ve okumasını bilen ender kişilerden biriydi ve kütüphanesinde de didaktik ve dinsel yazmaları içeren çivi yazısı tabletleri bulunmaktaydı.

Günümüzde Dünya´nın en büyük kütüphanesi ise Washington´daki Meclis Kütüphanesi olup 1800 yılında kurulmuştur. Burada 29 milyon kitap ya da yazılı materyallerin başka çeşitleri bulunmaktadır.(6)

İlk Osmanlı kütüphaneleri medreseler bünyesinde kurulmuştur. Bilinen ilk Osmanlı kütüphaneleri Bursa ve Bolu'da kurulmuş olan iki medresenin içinde oluşturulmuştur. Hakkında kesin bilgi olan ilk kütüphane Fatih Sultan Mehmet tarafından 1459 yılında yaptırılan Eyüp Camisinde bulunan kütüphanedir. İlk bağımsız kütüphane de İstanbul'da Köprülü Fazıl Mustafa Paşa tarafından 1678'de kuruldu.

Türkiye, günümüzde bütün ilimlerde İslâmî yazmaların en çok bulunduğu ülkedir. Arşivlerdeki evrak dışında, Türkiye'de 300.000 cilt civarında yazma olduğu tahmin edilmektedir. Ortalama olarak bunların 160.000'den fazlası Arapça; 70.000 cilt kadarı Türkçe; 13.000 ciltten fazlası Farsça'dır. Yunanca, Ermenice, Süryanice yazmalar da vardır.

Türkiye'de ulusal anlamda devlet tarafından kurulmuş olan kütüphane Ankara'daki Millî Kütüphanedir.(7) Türkiye´deki ilk modern kütüphanenin de, yapımı 1932´de tamamlanan Van Milligen kütüphanesi olduğu söylenir.(8)

Kütüphaneler – İskenderiye kütüphanesi örneğindeki gibi – yakılmak, yıkılmak amacıyla değil bilgi paylaşımına katkısı olsun diye kurulurlar. Dolayısıyla ben de bu bölümün en önemli amacını, astrolojik bilgilerimizi çeşitli kaynaklar ve yazılarla genişletmek ve ilerletmek olarak düşündüm. Bu amaçla, oluşturulmuş olan özgün makaleler sizlerle paylaşılacak.

Keyifli okumalar…

AstroPedia

Dipnotlar

(1): Bkz.: Bibliothek Alexandria, URL: http://www.bibliothek-alexandria.de/sites/neuebi_foto.html
(2): Bkz.: Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, URL:http://de.wikipedia.org/wiki/Bibliothek_von_Alexandria
(3): Bkz.: Dipnot 2
(4): Serapis adındaki Mısır – Helen tanrısı için kurulmuş tapınaklar. Bilinen diğerleri de Memphis ve Saqqara´daydı. Bkz.: Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, URL: http://de.wikipedia.org/wiki/Serapeum_%28Alexandria%29
(5): Bkz.: Bibliothek Alexandria, URL:http://www.bibliothek-alexandria.de/sites/altebibliothek.html
(6): Bkz.: Virtuelleschuledeutsch, URL: http://vdeutsch.eduhi.at/vik/formen/sonstiges_bibliotheken.htm
(7): Bkz.: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Kütüphane Başkanlığı, Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu, URL: http://www.yazmalar.org/elyazmaciligimiz.php
(8): Bkz.: Boğaziçi Üniversitesi, URL: http://www.boun.edu.tr/about/history_tur.html


Resimler

1: İskenderiye Kütüphanesi
2: Asurbanipal
3: Niniv kütüphanesinde bulunan ve Nuh tufanını anlatan tablet
4: Kur´an, Horasan, MS 1244, Molla Muhammed Cevad b.Fazl Ali b. Cafer in Nesih, Arapça, Millî Kütüphane (Ankara)
5: Millî Kütüphane (Ankara)
6: Babil